برنامه ریشه کنی فلج اطفال زیر نظر سازمان بهداشت جهانی در ایران اجرا می‌شود و سازمان جهانی بهداشت با وسواس بسیار بر برنامه ریشه کنی فلج اطفال و واکسن‌های تولیدی و مصرفی در کشورها از جمله ایران نظارت می‌کند.
راه نجات از «فلج اطفال» پیشگیری از آن با واکسن است، ویروس پولیو عامل این بیماری عفونی است که بیشتر از راه ویروس‌های دهانی، مدفوع یا آب و غذای آلوده منتقل می‌شود.
ویروس پولیو فقط در بدن انسان می‌تواند به حیات خود ادامه دهد و سرعت رشد بالایی در روده دارد و به سیستم اعصاب بدن حمله ور می‌شود و پس از چند ساعت، کودک را دچار فلجی و معلولیت می‌کند و از علائم آن می‌توان به تب، خستگی، سردرد، استفراغ، سفتی گردن و بدن درد اشاره کرد.
ویروس فلج اطفال سه سروتیپ آنتی ژنی ۱، ۲ و ۳ دارد و سروتیپ ۱ ویروس، اغلب عامل ابتلا به فلجی کودکان است، سروتیپ ٢ فلج اطفال در سال ۱۹۹۹ برای آخرین بار در کشور هند دید شد و سازمان جهانی بهداشت ریشه کنی این نوع ویروس را تایید کرده است، اما همچنان ویروس فلج اطفال در افغانستان، پاکستان ونیجریه قربانی می‌گیرد.
واکسن خوراکی فلج اطفال دارای ویروس زنده و ضعیف شده بوده و دو ظرفیتی و سه ظرفیتی است. واکسن خوراکی سه ظرفیتی فلج اطفال واکسنی است که تاکنون در بیشتر برنامه‌های واکسیناسیون فلج اطفال استفاده و در نهایت سبب ریشه کنی سروتیپ ۲ ویروس فلج اطفال شده است.
ماجرای تزریقی شدن واکسن فلج اطفال
۱۵۴ کشور جهان در برنامه ایمن‌سازی علیه ویروس وحشی پولیو از واکسن خوراکی استفاده می‌کنند، از سال ۱۳۶۷ (۱۹۸۸) «برنامه جهانی ریشه کنی فلج اطفال» در مجمع جهانی بهداشت به تصویب رسید وسازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۶ اعلام کرد که واکسن‌های خوراکی سه ظرفیتی فلج اطفال باید از زنجیره سرما در همه مراکز واکسیناسیون و نگهداری واکسن اعم از جمع‌آوری و امحا و واکسن دو سروتیپی خوراکی ۱ و ۳ جایگزین آن و یک دوز واکسن تزریقی سه سروتیپی در چهار ماهگی به برنامه واکسیناسیون ایران اضافه شود.
واکسن تزریقی فلج اطفال (IPV) ویروس غیر فعال با سه سروتیپ یک، دو و سه ویروس بوده و به دلیل اینکه حاوی ویروس غیرفعال است خطر ابتلا ناشی از ویروس واکسن و ویروس مشتق به فلج اطفال را ندارد.
در راستای طرح جهانی ریشه کنی فلج اطفال، وزارت بهداشت، واکسن تزریقی فلج اطفال را از شهریور ماه ۱۳۹۴ به برنامه واکسیناسیون کشوری اضافه کرد و تزریق یک نوبت واکسن در چهارماهگی علاوه بر استفاده از قطره خوراکی فلج اطفال برای همه کودکان اجرایی شد اما در ادامه به دلیل مشکلات تولیدکننده خارجی این واکسن به دست ۵۵ کشور از جمله ایران نرسید و واکسیناسیون تزریقی از مرداد ۹۴ متوقف شد.
با وجود تلاش‌های صورت گرفته ایران در گروه ۵۵ کشوری قرار گرفت که نتوانستند در سال ۹۴ از واکسن تزریقی برای همه کودکان متولد شده استفاده کند، زیرا واکسن‌های تولیدی در اختیار کشور‌هایی مانند افغانستان، پاکستان، بنگلادش و برخی کشور‌های آفریقایی که وضعیت بهداشتی نامناسبی داشتند قرار گرفت.
البته با وجود همه کمبود‌ها در سال ۹۵، برای کودکان استان‌های همجوار با کشور‌های افغانستان، پاکستان و همچنین برخی استان‌ها که مانند استان‌های خراسان جنوبی، رضوی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و قم که مهاجران از کشور‌های افغانستان و پاکستان رفت و آمد داشتند در چهارماهگی تزریق واکسن فلج اطفال انجام شد.
ایران در زمره اولین کشور‌هایی بود که توانست دوباره واکسن تزریقی فلج اطفال تهیه کند و اکنون در مرحله اول اجرای برنامه واکسیناسیون تزریقی فلج اطفال به کودکان متولدین سال ۹۵ به بعد در ۹ استان واکسن تزریق می‌شود.
وی با اشاره به آمار جمعیت کودکانی که واکسن فلج اطفال برای آنها تزریق خواهد شد، گفت: حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار کودک متولد سال ۹۵ در مرحله نخست فراخوان تزریق واکسن فلج اطفال در ۹ استان بوشهر، فارس، اصفهان، یزد، مرکزی، گلستان، خراسان شمالی، البرز و تهران علیه ویروس فلج اطفال واکسینه می‌شوند.
گویا درباره مرحله دوم فراخوان گفت: پس از اتمام مرحله اول و بررسی میزان نیاز و تأمین موجودی واکسن در سال آینده، مرحله دوم تزریق واکسن در سایر استان‌های کشور فراخوان داده خواهد شد.
رئیس اداره بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت تاکید کرد: واکسن تزریقی فلج اطفال به منظور تقویت ایمنی در برابر ویرویس فلج اطفال است، در ایران کودکان ۵ نوبت واکسن خوراکی دریافت می‌کنند و دریافت یک نوبت واکسن تزریقی نیز برای کودکان در ۴ ماهگی ضروری است و از سال ۱۳۹۴ از واکسن تزریقی در دنیا و ایران استفاده می‌شود.
کودکان واجد شرایط واکسیناسیون علیه ویروس فلج اطفال
گویا درباره کودکان واجد شرایط واکسیناسیون تزریقی فلج اطفال گفت: والدینی که فرزند آنها متولد مرداد ۹۵ تا مهر ۹۷ در ۹ استان بوشهر، فارس، اصفهان، یزد، مرکزی، گلستان، خراسان شمالی، البرز و تهران است، با در دست داشتن شناسنامه به مراکز بهداشتی محل زندگی خود مراجعه کنند تا این واکسن تکمیلی برای کودکشان تزریق شود.
رئیس اداره بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت شایعات مبنی بر دیده شدن فلج اطفال را تکذیب کرد و گفت: از سال ۱۳۷۹ تاکنون حتی یک مورد فلج اطفال در کشور دیده نشده است.
واکسن‌های تزریقی فلج اطفال مورد تایید سازمان بهداشت جهانی
برنامه ریشه کنی فلج اطفال در ایران زیر نظر سازمان بهداشت جهانی است و این سازمان بر واکسن های تولیدی نظارت دقیق دارد همچنین واکسن تزریقی فلج اطفال برای ورود به کشور مراحل تایید سخت گیرانه‌ای دارد و پس از تایید سازمان بهداشت جهانی و وزارت بهداشت کشور مبدا تولیدکننده، واکسن در اداره بیولوژیک سازمان غذا و دارو مورد بررسی قرار می‌گیرد و پس از اخذ تاییده وارد کشور می‌شود افزون بر این کیفیت واکسن‌های وارداتی در آزمایشگاه کنترل سازمان غذا و دارو نیز مورد بررسی قرار می گیرند.
رئیس اداره بیولوژیک سازمان غذا و دارو ضمن رد چینی بودن واکسن‌های تزریقی فلج اطفال در مورد کیفیت آن گفت: ما دو تولیدکننده هلندی و فرانسوی و سه سایت تولید واکسن در دنیا داریم و یکی از تولید کننده‌ها سایت تولیدی در کشور هند دارد و واکسن‌ها با همان کیفیت و تکنولوژی در سایت سوم تولید می‌شوند و ما واکسن فلج اطفال را از این دو تولید کننده خریداری می‌کنیم.
رئیس اداره بیولوژیک سازمان غذاو دارو با تاکید بر کیفیت واکسن خوراکی فلج اطفال افزود: ما در همسایگی افغانستان و پاکستان به عنوان دو کانون فلج اطفال قرار داریم با وجود این شرایط توانسته‌ایم فلج اطفال را در ایران ریشه کن کنیم که این نشان از برنامه موفق ریشه کنی فلج اطفال در ایران و کیفیت بالای واکسن های خوراکی ایرانی تولید موسسه سرم سازی رازی بوده است.
ایرج حریرچی معاون کل وزارت بهداشت نیز تاکید کرد: تزریق نکردن واکسن نوع ۲ فلج اطفال در طی ۲ سال گذشته هیچ اختلالی را برای نوزادان ایجاد نمی‌کند و از مردم می‌خواهم به شایعات منتشر شده در فضای مجازی مبنی بر اینکه واکسن خوراکی نوع ۲ فلج اطفال کارایی ندارد، اهمیت ندهند.
وی گفت: امروزه در کشور‌هایی مثل لهستان، مجارستان، همچنین کشور‌های غربی واکسن نوع ۲ فلج اطفال را به صورت تزریقی استفاده می‌کنند، اما اینکه نوع خوراکی واکسن اثربخش نیست، کاملا کذب است.