فلج مغزی یا سی پی عارضه ای است که به علت آسیب مغز در دوران جنین و یا در سال های ابتدایی زندگی رخ می دهد.فلج مغزی کودکان بر اثر رشد ناکامل یا غیر طبیعی و یا وارد شدن آسیب به قسمتی از مغز که مسئول کنترل حرکات بدن است رخ می دهد.
این آسیب ممکن است قبل از تولد، حین زایمان یا پس از تولد و در دوران نوزادی رخ دهد.
این بیماری سبب ایجاد مشکلات جدی در حرکات بدن و هماهنگی عضلات بدن شده و فرد را نیازمند خدمات توانبخشی از جمله فیزیوتراپی می کند.
بروز اختلال در تشکیل قسمت‌هایی از مغز که در کنترل حرکات بدن و حفظ حالت و تعادل بدن نقش دارند علت اصلی ابتلا به این عارضه مغزی است.
نرسیدن اکسیژن مغز قبل از تولد، حین تولد و بعد از آن می تواند منجر به فلج مغزی شود.
فلج مغزی مادرزادی به علت رشد ناقص و غیر طبیعی مغز در دوران جنین رخ می دهد، فلج مغزی حین تولد به دلیل نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد بدلایلی همچون زایمان سخت و طولانی رخ داده و فلج مغزی پس از تولد بدلیل وارد شدن ضربات ناگهانی به سر نوزاد در سال های ابتدایی زندگی رخ می دهد.
در کودکان سی پی مادرزادی قشر مغز در دوران جنینی به طور کامل و طبیعی رشد نکرده که سبب بروز این عارضه مغزی می شود.
تاخیر در مراحل رشد حرکتی کودک و اختلال در یادگیری، عقب ماندگی ذهنی و مشکلاتی بینایی و شنوایی از عوارض همراه با این بیماری هستند.
فلج مغزی
آسیب مغزی ناشی از این بیماری در سنین بالاتر پیشرفت نمی کند ولی مشکلات و عوارض حرکتی موجود درصورت عدم درمان و توانبخشی با روش هایی همچون فیزیوتراپی فلج مغزی پیشرفت کرده و سبب از بین رفتن و کاهش شدید توانایی های موجود می شود.
فیزیوتراپی موثرترین راهکار توانبخشی فلج مغزی است که با توجه به شدت بیماری و میزان نیاز کودک تمرینات فیزیوتراپی توسط فیزیوتراپیست تنظیم می شود.
والدین کودکان سی پی باید مراحل توانبخشی را بطور منظم پیگیری کنند تا عوارض جسمی _ حرکتی کودک به حداقل رسیده و آینده بهتری را برای کودک خود رقم بزنند.
تست های مخصوص برای ارزیابی توانایی‌های حرکتی کودک، سونوگرافی جمجمه، سی تی اسکن و ام آر آی از جمله روش های کمک کننده در تشخیص این بیماری هستند.
فلج مغزی بطور قطعی قابل درمان نیست اما با بکارگیری روش های توانبخشی و فیزیوتراپی می توان به بهبود توانایی های کودکان مبتلا به این بیماری کمک کرد.
هرچه برنامه های توانبخشی و فیزیوتراپی در این بیماران سریع تر آغاز شود احتمال کاهش ناتوانی در آینده و افزایش توانمندی این کودکان در بزرگسالی افزایش می یابد.
روش های فیزیوتراپی فلج مغزی بسته به شدت بیماری و میزان ناتوانی ایجاد شده در کودک متفاوت است.
از آنجایی که اغلب کودکان فلج مغزی دچار مشکلات حرکتی عدیده هستند دریافت خدمات فیزیوتراپی در منزل برای این کودکان بسیار مناسب است.
فیزیوتراپی در منزل اقدامی موثر در توانبخشی و بهبود سطح توانایی های کودکان مبتلا به این بیماری است.
علائم فلج مغزی
عدم هماهنگی عضلات برای انجام حرکات ارادی بطور مناسب
ضعف شدید اندام ها
اختلال در انجام حرکات ظریف
راه رفتن بطور غیر طبیعی و در موادر شدید عدم توانایی حرکتی
خشکی و انقلاض غیر عادی عضلات
اختلال در بلع غذا
اختلال در تکلم
دلایل و عوامل خطر
ابتلا مادر به عفونت در دوران بارداری
عدم تطابق Rh خون مادر و جنین
قرارگیری مادر در برابر مواد سمی و شیمیایی در دوران بارداری
آسیب مغزی در ماه های اولیه زندگی کودک در طی حوادث ناگهانی مانند تصادفات رانندگی و یا سقوط کودک
ابتلا به عفونت مغزی مانند مننژیت باکتریایی و آنسفالیت ویروسی
اختلال در جریان خون به مغز
زایمان زودرس
زایمان طولانی
کم وزنی نوزاد
رشد غیر طبیعی مغز
خونریزی داخل مغز
سکته مغزی جنین و نوزاد
اختلالات ژنتیکی
فشار خون بالای مادر در دوران بارداری
چندقلویی
درمان و توانبخشی فلج مغزی
در اغلب موارد این عارضه در طی یک تا دو سال اول زندگی کودک تشخیص داده شود که هرچه زمان تشخیص و شروع درمان و از همه مهم تر اقدامات توانبخشی کمتر باشد احتمال موفقیت بیشتر خواهد بود.
دارو درمانی
تجویز داروهایی مانند دیازپام، باکلوفن، دانترولن سدیم و تیزانیدین می تواند به کاهش انقباض عضلات کمک کند.
وسایل کمکی
وسایل کمکی مانند انواع بریس ، آتل ، ولیچر ، عصا و واکر می تواند به بیماران مبتلا به این عارضه برای افزایش استقلال و بهبود توانایی های حرکتی کمک کند.
وسایل کمکی در حفظ و بهبود ثبات مفاصل و قرار دادن مفصل در وضعیت صحیح و جلوگیری از کشش بیش از حد عضلات بسیار موثر هستند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی موثرترین راهکار توانبخشی و افزایش توانمندی در کودکان مبتلا به این عارضه است.
برنامه فیزیوتراپی شامل تمرینات مقاومتی ، تقویتی و کششی برای بهبود قدرت و توان عضلانی و کاهش خشکی و انقباض آن هاست.
متخصص فیزیوتراپی با توجه به میزان مشکلات فرد مبتلا و سطح ناتوانی ایجاد شده در وی برنامه توانبخشی مخصوص هر فرد را تنظیم می کند.
فیزیوتراپی در منزل برای کودکان سی پی بسیار مناسب است و این کودکان می توانند در منزل و در کنار والدین خود خدمات فیزیوتراپی را دریافت کنند بدون آن که نیازی به مراجعه به کلینیک فیزیوتراپی داشته باشند.
کاردرمانی
کاردرمانی نیز یکی از بخش های مهم توانبخشی کودکان سی پی است که بهبود عملکرد اندام های بدن و افزایش استقلال در انجام فعالیت های روزمره کمک می کند.
گفتار درمانی
همانطور که ذکر شده مشکلات بلع و گفتار از جمله مشکلات شایع در کودکان مبتلا به این عارضه است که با روش های گفتار درمانی فلج مغزی قابل کنترل و بهبود هستند.
متخصص گفتاردرمانی در مورد نحوه صحیح تغذیه و غذا دادن به کودکان سی پی آموزش هایی به والدین کودکان مبتلا می دهد.