آسم یک بیماری غیر واگیر است که اغلب جنبه ارثی داشته و می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما تقریباً نیمی از تمام موارد جدید بیماری، در کودکان زیر ۱۰ سال بروز می‌نماید. آسم يكی از شايع‌ترين بيماری‌های مزمن تنفسی در جهان است.
کلمه آسم از زبان یونانی گرفته‌شده است که معنی آن تنگی نفس است. آسم بیماری مزمن مجاری هوایی است که با واکنش بیش‌ازحد مجاری هوایی به طیف وسیعی از محرک‌ها شناخته می‌شود؛ این پاسخ بیش‌ازحد، به التهاب و انسداد مجاری هوایی می‌انجامد. آسم یک بیماری حمله‌ای است که در فواصل معین بروز می‌نماید، معمولاً حملات آسم، کوتاه‌مدت است و هر حمله بیش از چند دقیقه تا چند ساعت طول نمی‌کشد؛ بعد از پایان این مدت و درمان‌های مناسب به نظر می‌رسد که بیمار بهبودی کامل پیداکرده است. یکی از دلایل تورم راه‌های هوایی در افراد مبتلابه آسم، آلرژی است .
به طور طبیعی در هر بار تنفس، هوا از طریق بینی وارد گلو شده و از آن‌جا به داخل مجاری هوایی رفته و در‌نهایت وارد شش‌ها می‌شود. درون شش کیسه‌های زیادی با دیواره‌ی پر از رگ وجود دارد که از طریق آنها اکسیژنی که در هوا وجود دارد وارد جریان خون می‌شود. علائم آسم زمانی بروز پیدا می‌کند که مجاری هوایی متورم شده و ماهیچه‌هایی که در اطرافشان قرار دارد، منقبض می‌شود. علاوه بر این، مجاری هوایی با ترشحات مخاطی پر می‌شوند و همین موضوع باعث می‌شود که هوای کمتری وارد شش‌ها شود. این اتفاقات سبب بروز حملات آسم می‌شود که با سرفه‌های شدید و احساس گرفتگی در قفسه‌ی سینه همراه است. حملات آسم معمولاً کوتاه مدت هستند و هر حمله، از چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد.
علائم آسم
سرفه‌ی خشک یا همراه با خلط اندک (مخصوصاً هنگام خندیدن یا تحرکات شدید)
خس‌خس سینه (ويزينگ)
تنگی نفس
احساس فشار در قفسه‌ی سينه
خستگی
ناگفته نماند که علائم آسم بستگی به نوع بیماری دارد. هر فردی که به بیماری آسم مبتلاست، تمام این علائم را تجربه نمی‌کند. از سوی دیگر، داشتن یکی از علائم آسم به این معنی نیست که شما به این بیماری مبتلا هستید، با این‌حال بهتر است که علائم را جدی بگیرید.
پیشگیری از حمله آسم
اگر از کسانی که مبتلا به آسم هستند بپرسیم راه پیشگیری از حمله آسم چیست؛ به ما پاسخ می‌دهند جلوگیری از مواجهه با عامل محرک آسم. این پاسخ کاملا درست است.
در برخی افراد، روش پیشگیری ذکرشده به معنای آن است که در روزهایی که در هوا تعداد بیشتری گرده گیاهان وجود دارد، ساعت‌های بودن در فضای باز را کاهش دهیم. برای گروهی دیگر، پیشگیری به معنای دوری گزیدن از تماس نزدیک با گربه‌ها و در عده‌ای، اجتناب از دود دخانیات و سیگار است.
پزشک متخصص آلرژی به خوبی می‌تواند با تجویز درمان مناسب از جمله داروها، علائم آسم ما را تحت کنترل در آورد و ما را از دلهره حملات آسم رهایی بخشد. آنها می‌توانند راهکارهای شناسایی عوامل محرک آسم و پرهیز از آنها را آموزش دهند.
علل و عامل محرک آسم
همان ماده‌ای که باعث ایجاد حمله آسم می‌شود، عامل محرک آسم است. عامل محرک باعث واکنش‌هایی در بدن می‌شود که در نهایت موجب تنگی راه‌های تنفسی و بروز حمله آسم می‌شود و تنفس را دشوار می‌سازد.
برخی از شایع‌ترین عوامل محرک آسم عبارتند از:
عوامل آلرژی‌زا در فضای باز، مانند گرده‌های علف، چمن، درختان و گیاهان
عوامل آلرژی‌زا در داخل منزل، مانند شوره حیوانات خانگی، گرد و غبار، کپک‌ها
مواد آلوده‌کننده، مانند دود، بخارهای شیمیایی یا مواد معطر قوی
سرماخوردگی، آنفلوانزا و سایر بیماری‌ها
ورزش و تحرک (اگرچه ورزش برای بیشتر افراد مبتلا به آسم مفید است)
شرایط آب و هوایی، مانند هوای سرد، بسیار خشک، بسیار مرطوب یا هنگام وزش باد
برخی داروها
استرس و فشار روانی
افراد مبتلا به آسم بایستی خونسردی خود را هنگام حمله آسم حفظ کنند زیرا ترسی که در این هنگام در فرد به وجود می‌آید، مانع از انجام دستورالعمل‌های مربوط به حمله آسم می‌شود. دانشمندان ثابت کرده‌اند که تنفس سریع به همراه احساسات شدید باعث تنگ شدن لوله‌های برونشیت و وخیم‌تر شدن حمله آسم می‌شود.
علائم آسم ممکن است در هر زمانی ظاهر شوند. علائم خفیف ممکن است تنها چند دقیقه طول بکشد و به صورت خود به خود یا با مصرف دارو برطرف گردد. اما علائم شدیدتر می‌توانند ساعت‌ها تا روزها ادامه داشته باشند.
افرادی که مبتلا به آسم هستند، مخصوصاً کسانی که این بیماری را به طور مزمن و طولانی مدت دارند، فشار زیادی را تجربه می‌کنند. زیرا آسم می‌تواند بر روی کیفیت زندگی فرد تأثیر قابل توجهی داشته باشد و حتی مانع از تحصیل و کار گردد. زمانی که این افراد از فعالیت‌های روزانه خود باز می‌مانند دچار افسردگی می‌شوند.
اگر در معرض مشکلات تنفسی هستید به طوری که بر روی فعالیت‌های روزمره‌تان تأثیر می‌گذارد و باعث کاهش کیفیت زندگی شما شده است، حتماً به پزشک متخصص آلرژي و آسم مراجعه نمایید تا علت مشکل تنفسی شما مشخص شود و تحت درمان قرار گیرید. پزشک متخصص آلرژی و آسم می‌تواند علائم هشدار دهنده اولیه حمله آسم را تشخیص داده و راه‌های مقابله با آن را در موارد اورژانسی به شما آموزش دهد.
برنامه مقابله با آسم
ما در برابر آسم تنها نیستیم. در صورت پیگیری منظم با یک پزشک معالج، می‌توانیم برای کنترل علائم و پیشگیری از بروز حمله آسم برنامه مشخصی داشته باشیم.
با تبادل نتایج درمانی با پزشک معالج به‌تدریج به بهترین برنامه ممکن برای کنترل آسم می‌رسیم. داروهای متنوعی با کاربرد درازمدت یا تاثیر سریع روی حمله آسم در دسترس هستند و در بیشتر موارد، تجویز ترکیبی از این دو گروه باعث کنترل دلخواه آسم می‌شود.
پزشک با توجه به تاثیر داروها و نیازهای ما به‌تدریج بهترین ترکیب درمانی را می‌یابد. ما باید نتیجه درمان تجویزشده را با پزشک در میان بگذاریم تا در صورت لزوم، او تغییرات لازم را برای نتایج درمانی بهتر توصیه نماید.
آشنایی با علائم هشدار
آیا احساس می‌کنیم روز به روز بیشتر و بیشتر از اسپری تنفسی استفاده می‌کنیم؟ آیا دچار سرفه‌ای شده‌ایم که شدت آن با گذشت زمان بیشتر می‌شود؟ آیا هنگام شب با احساس کم آوردن نفس از خواب بیدار می‌شویم؟
همه موارد بالا می‌تواند یک اخطار بالقوه برای آغاز حمله آسم باشد. وقوع عفونت تنفسی در بخش بالایی راه‌های هوایی مانند حلق و بینی هم می‌تواند حمله آسم را آغاز کند؛ به‌خصوص عفونت ویروسی مانند آنفلوانزا که با احتمال بیشتر ممکن است بخش‌های پایینی راه‌های هوایی را درگیر کرده، علائم آسم را شدت بخشد.
اگر با این هشدارها حمله آسم را نزدیک دیدیم باید طبق برنامه عمل کنیم؛ همان برنامه‌ای که با مشورت پزشک معالج طراحی کرده‌ایم و اکنون زمان عمل کردن به آن فرا رسیده است. هر وقت لازم است باید از اسپری تنفسی خود استفاده کنیم و همیشه باید آن را همراه خود داشته باشیم.
چنانچه با وجود اجرای برنامه، همچنان وضعیت تنفسی‌مان بدتر شد، بهتر است به پزشک معالج مراجعه نماییم.
تشخیص آسم بزرگسالان
تشخیص آسم بزرگسالان بر اساس شرح حال بیمار، معاینه‌ی فیزیکی و با کمک گرفتن از ابزارهای سنجش عملکرد ریوی صورت می‌گیرد. اگر بخواهیم بگوییم پزشک معالج برای تشخیص آسم بزرگسالان به دنبال چه علائمی می‌گردد، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
وجود بیش از یکی از علائم آسم در بیمار به ويژه اگر علائم با شرايط زير همراه باشند:
مكرر و عودكننده باشند.
در شب و اوايل صبح بدتر شوند.
با ورزش يا عوامل ديگر مانند سرما، حيوانات خانگی، هوای مرطوب، دود، بوی تند، و … ايجاد و يا بدتر شوند.
در شرايط غير از سرماخوردگی نيز رخ دهند.
با مصرف بعضي از داروها نظير آسپرين يا بتابلوكرها (مانند پروپرانولول) ايجاد يا بدتر شوند.
سابقه و استعداد بالای آلرژی فردی و خانوادگی وجود داشته باشد.
علائم پس از درمان مناسب ضد آسم برطرف شوند.
درمان آسم بزرگسالان
بهترین روش درمان آسم بزرگسالان حذف عوامل تحریک‌کننده در محیط زندگی مبتلایان به این بیماری است. البته در کنار این مورد، پزشکان داروهایی را نیز برای درمان آسم تجویز می‌کنند. به‌طور کلی داروهای مورد استفاده برای درمان آسم را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
۱ – داروهای تسکین‌دهنده
این داروها را اصطلاحاً داروهای گشادکننده برونش (متصل‌کننده نای به راه‌های هوایی ابتدای شش) می‌نامند که به صورت استنشاقی (اسپری) مصرف می‌شوند. داروهای تسکین‌دهنده باعث شل شدن عضلات دیواره‌ی راه‌های هوایی شده و جریان هوا را در این مجاری به صورت طبیعی برقرار می‌سازند.
۲ – داروهای پیشگیریکننده
داروهای پیشگیریکننده آسم با کاهش التهاب در مجاری هوایی باعث کاهش تحریک‌پذیری آنها می‌شوند. این داروها برخلاف داروهای تسکین‌دهنده باید به صورت منظم و معمولاً روزی دو‌بار مصرف شوند.
۳ – داروهای اورژانسی
در زمان بروز آسم حاد، دو روش اورژانسی برای آن در دسترس است:
استفاده از مقادیر زیاد داروهای تسکین‌دهنده
استفاده از مقادیر زیاد یک داروی ضد التهاب